In de jaren zestig had je de zogenaamde protestzangers als Dylan, die protestliedjes tegen maatschappelijke misstanden schreven. Willem was op een vergelijkbare manier onze eerste echte protesttekenaar. Hij begon met tekeningen naar het tegendraadse studentenblad Propria Cures te sturen, daarna volgden Vrij Nederland en Provo. Hij woonde toen nog in Brabant, en reisde naar Amsterdam om zijn tekeningen persoonlijk af te geven. Demonstraties en betogingen waren aan hem niet besteed – Willem, die eigenlijk Bernard Holtrop heet, was een bijna verlegen, introverte man die tekenen als zijn medium zag.

Willem kreeg op het laatste moment het thema van het volgende Provonummer te horen en zorgde vervolgens voor een ruime voorraad cartoons, die niet alleen scherp en grappig waren, maar ook nog eens fenomenaal goed getekend. Want dat is iets dat meteen opvalt aan de tekeningen van Willem – dat ragfijne pennetje, waarmee hij haarscherp en precies goed alles weet te raken.

Een van de cartoons werd door Provo als verkiezingsaffiche gebruikt in 1966 (Provo zou dat jaar één raadszetel bemachtigen) – twee enorme laarzen met daartussen een klein mannetje dat met een bijltje op die laarzen staat in te hakken. En hoewel die tekening eigenlijk geen tekst nodig had zette Roel van Duyn daar dan bij: “Provoceer! Stemt Provo Lijs 12”.

Willem kreeg al snel de smaak te pakken van de protesttekening en de politieke cartoon, en begon samen met Hans Metz (een van de provo’s) een eigen blad: God, Nederland en Oranje, dat helemaal vol tekeningen stond, vooral van hemzelf, maar ook van anderen. Het blad werd steeds opnieuw in beslag genomen, de eerste keer meteen al omdat Willem de koningin als raamhoer had afgebeeld met een prijskaartje van een paar miljoen.  Ook het vijfde nummer werd in beslag genomen, en na anderhalf jaar stopte het blad ermee.

In 1968 ging Willem naar Parijs, in eerste instantie als tekenend verslaggever voor De Nieuwe Linie, een links weekblad, maar zijn doel was om te gaan tekenen voor Hara Kiri, het satirische Franse weekblad, de voorloper van Charlie Hebdo, want dat vond Willem het beste blad dat hij kende. In 1968 werd bovendien L’Enragé opgericht, een ander satirisch blad, en ook daar voelde Willem zich thuis. In 1970 volgde Charlie Hebdo Hara-Kiri op en ging Willem voor dat blad werken. Vanaf 1981 kwam Libération, het linkse dagblad dat door onder meer Sartre werd opgericht, er ook nog bij als opdrachtgever. Die krant krijgt nog steeds elke dag twee tekeningen van Willem, waarvan er eentje wordt afgedrukt.

Willem: “Satire moet pijn doen, moet tegen de haren in strijken, reactie oproepen”. Welnu, dat kan Willem als geen ander. Voor sommigen mogen zijn tekeningen te grof of te hard zijn, ze zijn altijd wel heel erg raak, en ze geven je als kijker vaak een ongemakkelijk gevoel.

Opmerkelijk genoeg lijken zijn oudere cartoons vaak niet echt gedateerd, omdat Willem op de een of andere manier steeds de kern van het probleem in een tekening weet te vatten. Kijk maar eens naar de cartoon over de Amerikaanse verkiezingen van een hele tijd geleden.

In het Nederlands Stripmuseum in Groningen is de tentoonstelling Willem Retour te zien van 19 november 2016 tot en met 31 maart 2017. Bovendien is er een fraaie gebonden hardcover catalogus van honderd pagina’s uitgebracht.

• Willem Retour – Tentoonstellingscatalogus – Het Nederlands Stripmuseum – ISBN 9789491737213
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Willem Retour